Yazı ve Fotoğraflar: IZZET KERIBAR

18. yüzyılın sonlarından itibaren, Osmanlı İmparatorluğu'na ihraç edilen Viyana porselen eşyaya, arada sırada da olsa antika müzayedelerinde rastlayabiliyoruz. Bilindiği gibi, bu zarif ve nadide parçalar, getirildiği günlerden beri kıymetli idi ve her ne kadar aslında sofra eşyası olarak ithal edilmişse de, zamanla vitrinlerde saklanmaya başlanmıştır. Ne var ki, en başlarda bu parçalar bayağı pahalı olduğundan, saray ve zengin konaklar dışında, hiç kimsenin bunlara erişmeye gücü yetmiyordu.

Porselenin 18. yüzyıl başlarında Avrupa'da da ve özellikle Meissen'de üretimde kullanılmasıyla, hem süs eşyası, hem de sofra ile mutfak eşyasında bir devrim yaşandı. Porselen modası önce saraylardan başlayarak her eve ulaşmayı başardı. Türkiye de bu modadan nasibini aldı... Ancak bu biraz zaman aldı. Çünkü seri ihracat ancak 1774 (Meissen) ve 1784'den (Viyana) sonra başladı. Viyana'nın özellikle Avrupa'da çok ünlü "Du Paquier" dönemi porselenlerine Topkapı Müzesi dışında Türkiye'de rastlamak mümkün değildir.

Ne yazık ki, bu güzel eşya, 200 yılı aşkın bir süreden beri, hor kullanılmaktan, hırpalanmaktan, sorumsuz ellere düşmekten, mutfak eşyası, hatta sigara tablası olarak kullanılmaktan yok olma yolundadır. Kalanların birçoğu sakat veya tamirli, bazen de kapakları bilinçsiz olarak, imal tarihi gözetilmeden ve incelenmeden yalnız rengine bakarak uydurulmuştur. Tamirler de bir zaman sonra dökülmekte ve ortaya çıkan tablo gözü daha da rahatsız etmektedir. Başka deyimle, kusursuz, çatlaksız ve tamirsiz özgün parçaların pek azı günümüze ulaşmayı başarmıştır.

Çok gerilere gitmeye gerek yok... 1950'lerde bu porselenler düğün hediyesi olarak veriliyordu. Doğal olarak, antika piyasasının, özellikle 80'li yıllardan sonra güncelleşmesi ve varlıklı müşteri kitlesinin hem yatırım, hem de koleksiyon amacıyla eski eşya almaya başlaması nedeniyle fiyatlar dolar paritesini aşarak bugünkü seviyelerine ulaşmıştır. Ancak şurası da bir gerçek ki Meissen ve Viyana porselenlerinin, gerçek kıymetleri hala tam olarak anlaşılamamıştır. Örneğin, tuğralı gümüş, tombak ya da Beykoz gibi imalatı da Türkiye'de yapılan ve şu günlerde "Moda" olan eşyaların astronomik fiyatlarına uzaktan dahi yaklaşamadığını söyleyebiliriz. Oysa, bu parçaların imalatı her ne kadar Avrupa'da yapılmışsa da, Türkiye'nin ve Türklerin zevkine uygun olarak dizayn edildiklerini biliyoruz.